एक समिक्षात्मक दृष्टि
उमेश अल्पविराम
नयाँ नेपालको कल्पना, समृद्ध नेपालको सपना र स्थायित्वको खोजी—यी सबै अपेक्षाहरूको भारी बोकेर सुरु भएको २०८१ साल अहिले समापनको मोडमा छ। विगतका केही वर्षहरूमा झैँ, यो वर्ष पनि नेपालले विकासको गति भन्दा बढी घोषणाहरू, विवादहरू र असन्तोषका समाचारहरू देख्यो।
२०८१ साल नेपाली जनताको लागि सम्भावना र निराशा दुवैको संगम बन्यो। राजनीतिक स्थायित्व, आर्थिक समृद्धि र सामाजिक न्यायका कुराहरू भाषणमा सीमित भइरहँदा, वास्तविकता भने झन झन कठिन बन्दै गयो।
राजनीतिक गतिशीलता कि गतिरोध?
२०८१ सालको राजनीतिक फलक फेरि पनि नेतृत्व संकट र विश्वासको चरम क्षरणबाट ग्रसित रह्यो।
संघीयता कार्यान्वयनमा देखिएको ढिलाइ, नीतिगत अलमल, र संसद्को प्रभावहीनता—यी सबैले जनतामा व्यापक असन्तोष जगायो।
दलहरू भित्रको कलह, गठबन्धनको अस्थिर समीकरण र सत्ताको भागबण्डा—यी घटनाहरूले शासनमा निष्ठा भन्दा अवसरवादको गन्ध बलियो बनायो।
जनता प्रश्न गर्दै छन्—“हाम्रो मतको मूल्य के रह्यो?”
अर्थतन्त्र: सपना सधैं सपनामै?
२०८१ को आर्थिक पाटोले पनि खासै आशावाद ल्याउन सकेन।
महँगीले आम नेपालीको थालमा सीधा असर पार्यो।
रोजगारीको अभावले युवा विदेशिन बाध्य भए। वैदेशिक रोजगारको बढ्दो दरले रेमिट्यान्स त पठायो, तर देशभित्रको उत्पादन क्षमता भने कमजोर नै रह्यो।
सरकारले गरेका बजेट घोषणा, सहुलियत ऋण, उद्यमशीलता प्रवर्द्धनका कार्यक्रमहरू जनस्तरमा प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन हुन सकेनन्।
सामाजिक रूपान्तरण: चेतना छ, तर चुनौती गहिरो
२०८१ मा सामाजिक रूपान्तरणको केही सकारात्मक झलकहरू देखिए।
युवाहरूमा नेतृत्वको चेतना बढ्दै गयो, महिला र अल्पसंख्यक समुदायको सहभागिता उल्लेखनीय बन्यो।
तर यिनै समुदायहरू अझै प्रणालीगत असमानता, भेदभाव र अवसरको अभावसँग जुधिरहे।
लैङ्गिक हिंसा, आत्महत्या, मानसिक स्वास्थ्य, र बालश्रम जस्ता मुद्दाहरू अझै प्राथमिकतामा आउन सकेनन्।
प्रविधिको फड्को र गलत सूचना
सञ्चार र प्रविधिका क्षेत्रमा २०८१ साल गतिशील रह्यो।
सामाजिक सञ्जालले जनस्वरलाई स्थान त दियो, तर गलत सूचनाको फैलावट, ट्रोल र भ्रामक अभियानहरूले लोकतान्त्रिक संवादमा अवरोध पनि उत्पन्न गरे।
नागरिक पत्रकारिता बलियो बन्दै गयो, तर राज्य पक्षबाट प्रेस स्वतन्त्रतामाथि हुने दबाबको आलोचना व्यापक बन्यो।
जलवायु चेतना र प्राकृतिक संकट
जलवायु परिवर्तनको प्रभाव नेपालमा झन् प्रष्ट हुँदै गएको छ।
बाढी, पहिरो, असिनापात, खडेरी—यी सबैले जनधनको ठूलो क्षति पुर्याए।
सरकार र नागरिक तहमा वातावरणीय चेतना बढिरहेको छ, तर कार्यान्वयन तहमा अझै ढिलाइ, प्रचारमुखी कार्यक्रम र अल्पकालीन सोच हावी देखियो।
निष्कर्षमा…
२०८१ सालले प्रश्नहरू धेरै उठायो, समाधान थोरै दिएर गयो।
नेपाल अझै पनि घोषणाबाट कार्यान्वयनतर्फको लामो यात्रामा छ।
अबको आवश्यकता भनेको मात्र राजनीतिक स्थायित्व होइन—प्रणालीगत परिवर्तन, जनउत्तरदायित्व र दीर्घकालीन सोच हो।
२०८२ साल परिवर्तनको होइन, परिवर्तन कार्यान्वयनको वर्ष बनोस्। सबैलाई शुभकामना ।
उमेश अल्पविराम
स्वतन्त्र विश्लेषक